Wypalenie zawodowe to coraz częściej spotykany problem wśród kobiet i mężczyzn. Doświadczanie stresu w pracy sprawia, że firmy dbają w różnorodny sposób na dobrostan pracowników. Co przyczynia się do problemu wypalenia zawodowego i jakie są jego konsekwencje?
Wypalenie zawodowe dotyka sporą ilość kobiet pracujących i prowadzących własne firmy. Według raportu „Women @ work 2022: A global outlook” [*1] do poczucia wypalenia przyznało się 28 procent badanych, natomiast aż połowa określiła, że ich poziom stresu w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł. Doświadczenie stresu i wypalenia przez podwyższającą się liczbę pracowników powoduje, iż firmy coraz większą wagę przykładają do budowania dobrostanu psychicznego, zapewniają pomoc psychologiczną, a w niektórych przypadkach decydują się nawet na wprowadzenie 4-dniowego tygodnia pracy. Wypalenie zawodowe doczekało się nawet swojego dnia i obchodzone jest 14 września. Data ta jest świetną okazją, aby zwrócić uwagę na temat, który dotyczy znacznej ilości zatrudnionych zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Spis treści
Czym jest wypalenie zawodowe i jakie są jego objawy?
Jako pierwszy pojęcie wypalenia zawodowego zdefiniował w latach siedemdziesiątych XX wieku psychiatra J.H. Freudenberger. Określił on wypalenie jako poczucie psychicznego i fizycznego wyczerpania, połączone z cynicznym podejściem do życia, skłonnością do irytacji i zniecierpliwienia. Dolegliwości tej towarzyszy tendencja do społecznego izolowania się oraz trudność z efektywnym regulowaniem emocji. Próbując określić, czy jesteś dotknięta wypaleniem, zastanów się, czy zaobserwowałaś u siebie następujące objawy:
- wyczerpanie fizyczne i psychiczne
- cynizm, zdystansowanie się wobec pracy i negatywne nastawienie do rozwoju zawodowego
- poczucie zmniejszonej efektywności osiągnięć
- stany depresyjne
- izolacja społeczna.
Czy wypalenie zawodowe jest chorobą?
Światowa Organizacja Zdrowia umieściła wypalenie zawodowe w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD 11), jednocześnie klasyfikując je jako syndrom powiązany z miejscem pracy, wywołujący przewlekły stres, z którym nie udało się skutecznie poradzić i nadając mu symbol Q85. Wynika z tego, iż wypalenie zawodowe nie jest zdefiniowane jako choroba, stąd lekarz nie może wypisać nam zwolnienia lekarskiego, do którego wystawienia podstawą byłoby wypalenie. Może jedynie dać wolne ze względu na pogarszający się stan zdrowia wywołany stresem i wypaleniem.
Konsekwencje zdrowotne wypalenia zawodowego
Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wypalenie wpływa na pogorszenie stanu naszego zdrowia. Osoby nim dotknięte odczuwają szereg dolegliwości, do których należą między innymi:
- przewlekły stres wywołujący zaburzenia układu nerwowego
- problemy ze snem (bezsenność)
- pogorszenie koncentracji
- kłopoty z pamięcią
- zaburzenia układu pokarmowego
- dolegliwości układu krążeniowego.
Co więcej, wypalenie zawodowe może doprowadzić do depresji.
Inne symptomy świadczące o wypaleniu zawodowym
Oprócz problemów zdrowotnych, osoby dotknięte wypaleniem obserwują u siebie znaczne przeciążenie pracą, poczucie wyeksploatowania oraz swoisty konflikt wewnętrzny związany z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Jeśli doświadczamy tego typu poczucia, które (co ważne!) nie mija po odpoczynku weekendowym lub dłuższym urlopie, bardzo prawdopodobne jest, że dotknęło nas wypalenie. Kolejnym symptomem jest izolacja społeczna. Osoba towarzyska przestaje mieć ochotę na spotkania, izoluje się, najchętniej spędza czas sama lub w gronie rodziny. Wiąże się to z poczuciem ogromnego zmęczenia, które wzmaga się, kiedy jesteśmy eksponowane na intensywne kontakty towarzyskie.
Niezwykle często wypaleniu towarzyszy poirytowanie, cynizm, obojętność, spadek kreatywności i motywacji, negowanie własnych osiągnięć i brak chęci rozwoju. We wszystkich przypadkach kluczowa jest wyraźna różnica między funkcjonowaniem w przeszłości, a obecnie.
Co przyczynia się do wypalenia zawodowego?
Nadmierne zaangażowanie w pracę może mieć różne źródła, a przyczyniać się do niego może postawa zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Jeżeli chodzi o postawę pracodawcy, wśród czynników wywołujących wypalenie zawodowe najczęściej wymienia się style zarządzania, dyrektywność, autorytarność, zbyt wysokie wymagania, system wynagrodzeń, nieliczenie się z opiniami pracowników, presję czasu, konflikty w zespole, nadmierną kontrolę pracowników, nierealne wymagania co do kontaktów z kontrahentami, brak możliwości awansu, a także mobbing. Stres mogą powodować również czynniki fizyczne, np. nieodpowiednie oświetlenie lub temperatura w miejscu pracy oraz stanowisko typu open-space.
Po stronie pracownika wymienia się takie czynniki jak: pracoholizm, brak umiejętności regenerowania się, problemy natury rodzinnej lub finansowej, kryzysy życiowe, konflikty wartości osobistych i tych wyznawanych przez organizację, perfekcjonizm, zasługiwanie na opinie, niezdrowe ambicje, brak asertywności, brak poczucia własnej wartości, nieumiejętność stawiania granic, która w dużym stopniu wpływa na brak równowagi między życiem osobistym i zawodowym.
Jak postępować w przypadku wypalenia zawodowego?
Jeżeli zaobserwujemy u siebie symptomy wypalenia opisane powyżej i widzimy wyraźne pogorszenie naszego funkcjonowania mające związek z wykonywaną pracą, należy udać się do lekarza rodzinnego lub, w sytuacji dużego wyeksploatowania, do lekarza specjalisty – psychiatry. Naprawdę warto skorzystać z długiego odpoczynku i nie bronić się przed zwolnieniem lekarskim. Czas spędzony poza środowiskiem pracy pomoże nam się zregenerować oraz uzyskać dystans do sytuacji, w której się znalazłyśmy.
Opory przed wzięciem wolnego często dotyczą naszych obowiązków do wypełnienia i poczucia, że absolutnie muszę się nimi zająć, inaczej firma nie da rady. Czyżby…? Czy firma faktycznie sobie nie poradzi…? Czy nie radziła sobie, zanim nas zatrudniła? A jak poradzi sobie nasza rodzina, kiedy z głęboką depresją (wypalenie mocno się do niej przyczynia) nie będziemy miały siły wstać z łóżka? Spróbuj też odpowiedzieć sobie na pytanie: Kto z mojej firmy przyjdzie mnie wówczas pielęgnować i wspierać w leczeniu?
Wypalenie zawodowe – jakie kroki podjąć?
Mówiąc o wypaleniu zawodowym, często słyszę pytanie: „Czy w takim razie należy zmienić pracę?” Cóż, jeśli miejsce pracy ewidentnie nam szkodzi, obserwujemy w nim zachowania mobbingowe, a pracownik nie jest szanowany, wtedy warto poszukać pracy, w której postawa pracodawcy i polityka organizacji będą wspierające i motywujące nas do rozwoju.
Nie zawsze będzie to jednak konieczne. Dobrą praktyką jest szczera rozmowa z przełożonym, wsparcie zespołu, a także zmiana zakresu obowiązków, przynajmniej na jakiś czas. Należy pamiętać, że wypalony pracownik to pracownik, który wcześniej był zaangażowany, sumiennie wykonujący obowiązki, ambitny, kreatywny. Są to cechy cenione przez pracodawców, stąd warto zadbać o osobę powracającą ze zwolnienia i dać jej przestrzeń, aby stopniowo wróciła do swoich zadań.
Po odpowiednio długim odpoczynku tym, co należy zrobić w pierwszej kolejności, jest przyjrzenie się temu, co przyczyniło się do wypalenia. Nie chodzi o to, aby siebie obwiniać, ale o spokojną refleksję, czy przypadkiem moja postawa nie przyczyniła się do tego, że jestem w takim, a nie innym położeniu. Warto, także ze wsparciem psychologa, zadać sobie pytania:
- Czy swoim zaangażowaniem w pracę nie rekompensuję sobie braków w moim życiu, np. braku rodziny, zrozumienia współmałżonka, samotności?
- Co jest źródłem mojego niezdrowego zaangażowania: chęć zasługiwania na czyjeś opinie, poczucie braku kompetencji, niezdrowe ambicje?
- Co tak naprawdę chcę zyskać przez swoje zaangażowanie?Jeśli nie uświadomimy sobie przyczyn, które pchają nas w niezdrowe zachowania i przesadne zaangażowanie w pracę, fundujemy sobie możliwość kolejnego wypalenia. Bez zmiany naszej postawy niewiele się zmieni, a sytuacja może ulec powtórzeniu, nawet jeśli jesteśmy zatrudnione w dobrze zarządzanej i przyjaznej pracownikom organizacji.
Jak uniknąć wypalenia zawodowego?
Przede wszystkim zachować równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, czyli zadbać o tzw. work-life balance, które ostatnio ewoluuje w kierunku work-life integration. Pamiętać, iż czas, który dostajemy do dyspozycji każdego dnia, absolutnie nie musi być w całości poświęcony pracy i dotyczy to także myślenia o niej. Warto dokonać zmian w swoim stylu życia. Znajdźmy przestrzeń na realizację naszych pasji i zainteresowań, na kontakty z bliskimi nam osobami, wszystko w takiej częstotliwości, jaka nam służy.
Postarajmy się także o odpowiednie odżywianie oraz aktywność fizyczną, którą lubimy. Nasze ciało będzie nam ogromnie wdzięczne, jeśli regularnie zabierzemy je na spacer. W trosce o zdrowie nie zapominajmy o śnie, którego skracanie fatalnie odbija się na naszym funkcjonowaniu. Dobrze jest zadbać nie tylko o długość snu (7-8 godzin), ale także o jego jakość. Przed pójściem spać odłóżmy telefon, przewietrzmy sypialnię, posłuchajmy relaksującej muzyki, unikając wszystkiego, co powoduje stres.
Jeżeli niepokoi nas fakt, iż zaczynamy obserwować u siebie symptomy prowadzące do wypalenia, dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z sesji coachingowych. Przy obiektywnym wsparciu coacha wypracujemy właściwy dla nas sposób funkcjonowania i wprowadzimy najlepsze rozwiązania sytuacji, z którą aktualnie się zmagamy. Takiego spotkania nie warto odkładać do momentu, kiedy będziemy wyczerpane, ponieważ wyeksploatowany organizm nie będzie wówczas w stanie podjąć walki o nasz dobrostan.
[*1] https://www.deloitte.com/global/en/issues/work/content/women-at-work-global-outlook.html
Autorka: Anna Adam – coach. Pomagam kobietom odzyskać równowagę w życiu osobistym i zawodowym, uniknąć wypalenia zawodowego, otwierać się na nowe perspektywy oraz budować życie oparte na wierze w swoje możliwości, bez ulegania perfekcjonizmowi. Daję im wsparcie na drodze kreowania życia, w którym chcą podejmować świadome decyzje, mieć czas na realizację swoich pasji, nawiązywać nowe relacje oraz dbać o te już istniejące.
Miejsca w sieci:
