Wypalenie zawodowe dotyczy, w zależności od badań, od 23% do 35% ogółu pracowników w Polsce. A jednak nadal pozostaje tematem tabu i wiele osób postrzega to zjawisko jako objaw słabości i powód do wstydu. Ważne, aby zdawać sobie sprawę, że wypalenie zawodowe to problem, który stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego. To choroba jak każda inna, która może prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli zostanie zaniedbana. Oto poradnik o wypaleniu zawodowym.
Spis treści
Co to jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe można zdefiniować jako stan psychofizyczny, który charakteryzuje się chronicznym zmęczeniem, utratą energii i motywacji do pracy oraz uczuciem bezradności wobec obowiązków zawodowych. Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym często doświadczają spadku efektywności zawodowej oraz trudności w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami w miejscu pracy.
10 najczęstszych przyczyn wypalenia zawodowego
- Brak równowagi między pracą a życiem osobistym: Goniąc za sukcesem zawodowym, łatwo zapomnieć o własnych potrzebach i pasjach. Zaniedbywanie życia osobistego może prowadzić do wyczerpania fizycznego i emocjonalnego oraz utraty satysfakcji z pracy.
- Nadmierna presja i stres: Ciągłe poczucie presji i nieustający stres mogą doprowadzić do przemęczenia oraz spadku motywacji i zaangażowania w wykonywane obowiązki zawodowe.
- Brak rozwoju zawodowego: Brak perspektyw rozwoju i możliwości budowania swojej kariery zawodowej może prowadzić do poczucia stagnacji i utraty zainteresowania pracą.
- Niezgodność wartości i celów osobistych z wartościami organizacji: Kiedy wartości i cele osobiste nie są zgodne z kulturą organizacyjną, może to prowadzić do konfliktów wartości i frustracji.
- Nadmierne obciążenie pracą: Brak możliwości kontrolowania tempa pracy i obciążenia nią może prowadzić do przemęczenia i poczucia bezsilności.
- Brak wsparcia i uznania ze strony przełożonych: Brak wsparcia oraz docenienia wysiłku i zaangażowania pracownika może wpłynąć na spadek jego poczucia własnej wartości i motywacji do pracy.
- Monotonność i rutyna: Wykonywanie tych samych obowiązków przez dłuższy czas może prowadzić do znudzenia i utraty zaangażowania w obowiązki zawodowe.
- Konflikty interpersonalne: Trudności w relacjach z kolegami z pracy lub przełożonymi mogą prowadzić do stresu i wyczerpania emocjonalnego.
- Niejasne cele i brak perspektyw rozwoju: Brak klarownie zdefiniowanych celów zawodowych i perspektyw rozwoju może sprawić, że praca staje się pozbawiona sensu i motywacji.
- Brak autonomii i możliwości podejmowania decyzji: Ograniczenia w podejmowaniu decyzji i brak autonomii w pracy może prowadzić do poczucia utraty kontroli i frustracji.
10 najczęstszych objawów wypalenia zawodowego
Objawy wypalenia zawodowego różnią się, w zależności od osoby, która ich doświadcza oraz przyczyn tego stanu, ale zawsze powinny być traktowane jako sygnał alarmowy do podjęcia konkretnych działań zaradczych. Do najczęściej spotykanych należą:
- Brak energii i chroniczne zmęczenie: Ciągłe uczucie wyczerpania fizycznego i emocjonalnego, pomimo odpowiedniej ilości snu i odpoczynku, może być znakiem wypalenia zawodowego.
- Brak motywacji i zaangażowania: Trudność w znalezieniu motywacji do wykonywania obowiązków oraz poczucie obojętności lub zniechęcenia wobec pracy.
- Poczucie bezradności i bezsilności: Brak przekonania, że można zmienić sytuację lub skutecznie wpłynąć na swoje otoczenie zawodowe.
- Izolacja społeczna: Poczucie alienacji i wyobcowania w środowisku pracy oraz unikanie kontaktu z kolegami.
- Spadek wydajności i efektywności: Trudności w wykonywaniu zadań, spadek produktywności oraz obniżenie jakości pracy.
- Irytacja i frustracja: Większa podatność na negatywne emocje, rozdrażnienie i narastająca frustracja związana z codziennymi obowiązkami.
- Zdrowotne dolegliwości fizyczne: Wzrost dolegliwości fizycznych, takich jak bóle głowy, problemy żołądkowe czy napięcie mięśniowe, które mogą być skutkiem chronicznego stresu.
- Zmiany nastroju i depresja: Wzrost poczucia przygnębienia, smutku oraz utrata radości z wykonywanych czynności.
- Pesymizm i cynizm: Znaczący spadek wiary w siebie, czarnowidztwo oraz brak wiary w możliwość wprowadzenia pozytywnych zmian.
- Problemy z koncentracją i pamięcią: Trudności w koncentracji, zapominanie o ważnych rzeczach oraz utrata zdolności do skupienia uwagi na wykonywanych zadaniach.
Jakie grupy zawodowe są najbardziej narażony na wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe może dotyczyć każdego, niezależnie od wykonywanego zawodu. Są jednak grupy zawodowe, które uważa się za szczególnie zagrożone syndromem wypalenia zawodowego. Należą do nich: lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, pracownicy socjalni, nauczyciele i wychowawcy, pracownicy służb mundurowych, informatycy, pracownicy obsługi klienta, sprzedawcy itd. Do tej grupy należą również mikroprzedsiębiorcy i samozatrudnieni, o których się zazwyczaj w tym kontekście zapomina, a którzy stanowią grupę zawodową liczącą w Polsce około 2 mln osób.
Mali przedsiębiorcy i osoby samozatrudnione często mają wszystko na swojej głowie, od planowania biznesu, poprzez sprzedaż i marketing, obsługę klienta, księgowość, aż po windykację należności. Ta wielozadaniowość i ciągła presja mogą szybko doprowadzić do wypalenia zawodowego. Do tego dochodzi brak wsparcia, poczucie wyizolowania i osamotnienia, nadmiar obowiązków, presja finansowa, brak granic pomiędzy pracą a życiem osobistym oraz ciągła presja na osiągnięcie sukcesu. Wszystkie te czynniki prowadzą do nadmiernego stresu i frustracji, a tym samym zwiększają ryzyko wypalenia zawodowego.
Fazy wypalenia zawodowego
W przebiegu wypalenia zawodowego wyróżniamy 3 główne fazy:
Faza I: Faza wyczerpania emocjonalnego
Objawy:
- Chroniczne zmęczenie i uczucie wyczerpania, nawet po odpoczynku.
- Trudności z koncentracją i pamięcią.
- Poczucie bezradności i braku kontroli nad sytuacją.
- Utrata zainteresowania pracą oraz brak motywacji do wykonywania obowiązków.
- Bóle głowy, problemy ze snem.
- Obniżona odporność oraz częste infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych.
Faza II: Faza depersonalizacji
Objawy:
- Cynizm i zdystansowanie się wobec pracy i ludzi.
- Poczucie irytacji i frustracji w kontaktach z klientami, współpracownikami czy przełożonymi.
- Pogorszenie relacji interpersonalnych.
- Osłabienie empatii i zrozumienia dla problemów innych ludzi.
- Zwiększenie się skłonności do krytyki i negatywnej oceny innych osób.
- Obniżona jakość wykonywanych zadań.
- Nadmierna drażliwość i wybuchy gniewu.
- Problemy ze snem prowadzące do długotrwałej bezsenności.
Fazie III: Faza zmniejszonej realizacji zawodowej
- Spadek wydajności i efektywności w pracy.
- Poczucie niemożności spełnienia oczekiwań zawodowych.
- Zanik kreatywności i innowacyjności w podejmowaniu nowych zadań.
- Pogorszenie jakości wykonywanych obowiązków.
- Poczucie niezadowolenia z osiągnięć zawodowych i braku satysfakcji z pracy.
- Wahania nastroju.
- Unikanie kontaktu z innymi ludźmi oraz poczucie osamotnienia i izolacji.
- Permanentne zmęczenie fizyczne i psychiczne.
- Konflikty w pracy i domu.
- Niechęć do spędzania czasu poza domem.
- Skłonność do chorób autoimmunologicznych i psychicznych, np. depresji, nadciśnienia, wrzodów żołądka i dwunastnicy, bólu pleców i kręgosłupa, chorób dróg oddechowych.
Warto zauważyć, że objawy wypalenia zawodowego mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech osobowości, specyfiki pracy oraz innych czynników środowiskowych. Fazy wypalenia zawodowego mogą się przeplatać i nawracać, dlatego ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie objawów i podjęcie odpowiednich działań zaradczych.
Co możemy zrobić, gdy dostrzeżemy u siebie objawy wypalenia zawodowego?
Każdy przypadek wypalenia zawodowego jest inny, ma określone, szczególne przyczyny i objawy, ale jest kilka podstawowych działań, które możemy wykonać, aby sobie pomóc.
- Zidentyfikuj i akceptuj problem: Pierwszym krokiem w kierunku zmiany jest uświadomienie sobie, że doświadczasz wypalenia zawodowego i zaakceptowanie tego faktu. Ważne jest, aby pozwolić sobie na uczucia i emocje, które się pojawiają, i zrozumieć, że wypalenie zawodowe nie jest winą jednostki, ale rezultatem narażenia na przewlekły stres.
- Zrób krok wstecz: Jeśli to możliwe, rozważ tymczasowe oderwanie się od pracy lub ograniczenie obowiązków zawodowych. To pozwoli Ci na regenerację fizyczną i psychiczną oraz odzyskanie perspektywy.
- Zadbaj o siebie: Skup się na dbaniu o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, odpowiedni sen, zmiana stylu życia oraz praktyki relaksacyjne mogą pomóc Ci w redukcji stresu i poprawie samopoczucia.
- Znajdź wsparcie: Nie bój się szukać pomocy i wsparcia w swoim otoczeniu. Może to być rozmowa z bliskimi, przyjaciółmi lub kolegami z pracy. Porozmawiaj również z przełożonym lub specjalistą ds. HR w celu znalezienia rozwiązań i wsparcia.
- Rozważ terapię lub coaching: Profesjonalne wsparcie terapeutyczne i sesje coachingowe mogą być bardzo pomocne w radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym. Terapeuci i coachowie mogą Ci pomóc w identyfikacji przyczyn problemu i opracowaniu strategii radzenia sobie ze stresem.
- Przemyśl zmiany w życiu zawodowym: Jeśli wypalenie zawodowe jest spowodowane specyfiką pracy lub nieodpowiednim dopasowaniem do zawodu, warto rozważyć zmianę ścieżki zawodowej lub poszukiwanie nowych możliwości rozwoju zawodowego.
- Przywróć równowagę życiową: Ważne jest, aby znaleźć równowagę między pracą a życiem osobistym. Znajdź czas na hobby, relaks, kontakty społeczne i inne aktywności, które przynoszą Ci radość i satysfakcję.
Czy coaching lub mentoring kariery może pomóc w wypaleniu zawodowym?
Odpowiedź brzmi TAK, o ile osoba doświadcza I lub II fazy wypalenia zawodowego (w III fazie niezbędna jest pomoc psychiatry lub psychologa). Coaching lub mentoring kariery może być bardzo skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym i zbudowaniem swojej drogi zawodowej w zgodzie z samym sobą. Poprzez indywidualne sesje z coachem lub mentorem kariery, osoba dotknięta wypaleniem zawodowym może zyskać lepsze zrozumienie swoich potrzeb, wartości oraz celów zawodowych. Coach może skutecznie pomóc w identyfikacji przyczyn wypalenia oraz opracowaniu konkretnej strategii i planu działań, które pomogą odzyskać motywację i zbudować work-life-balance. Dzięki wsparciu coacha lub mentora kariery, klient może odkryć nowe sposoby radzenia sobie ze stresem, zbudować zdrowsze granice oraz znaleźć nowe perspektywy i możliwości rozwoju zawodowego.
Wypalenie zawodowe – aktualny stan prawny
W czerwcu 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), z kodem QD85, jako syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy. Od 1 stycznia 2022 roku IDC-11 zaczęto stosować w 35 krajach. W Polsce nadal posługujemy się IDC-10, a wdrożenie IDC-11 jest planowane na koniec 2024 roku. To oznacza, że do tego czasu L4 na wypalenie zawodowe nie dostaniemy. Możemy jednak dostać L4 z powodu objawów wypalenia zawodowego, np. migren, długotrwałych problemów ze snem, dolegliwości ze strony układu pokarmowego lub problemów kardiologicznych. Długość zwolnienia jest zależna od długości trwania objawów.
Wypalenie zawodowe to poważny problem, który dotyka coraz większą liczbę ludzi w różnych zawodach i branżach. Szacuje się, że w Polsce dotyczy on od 23% do 35% pracowników. Warto jednak pamiętać, że istnieją sposoby, aby mu zapobiec i skutecznie sobie z nim radzić. Należy dbać o siebie, budować wsparcie społeczne oraz w razie potrzeby skorzystać z profesjonalnego wsparcia, takiego jak terapia lub coaching, który może pomóc w odzyskaniu równowagi i satysfakcji z pracy.
Jeśli dostrzegasz u siebie objawy wypalenia zawodowego, nie wahaj się szukać pomocy. Skontaktuj się z psychologiem, coachem lub mentorem kariery, specjalizującym się w pracy z syndromem wypalenia zawodowego i zawalcz o pracę, która da Ci radość i poczucie spełnienia.
Autorka: Anna Jodłowska-Morleo, mentorka i coach kariery, trenerka, doświadczona menadżerka i przedsiębiorczyni. Matka 12-latki, żona, kobieta multipotencjalna. Pod marką Pracownia Sukcesu wspiera osoby z wypaleniem zawodowym, prowadząc szkolenia, warsztaty, grupy wsparcia oraz indywidualne procesy coachingowe i mentoringowe.
Miejsca w sieci:
