O prostym języku polskim, czyli jak pisać jasno i zrozumiale

Co to jest prosty język? Prosty język to zrozumiała, zwięzła i partnerska komunikacja. Prosty język to język „pach, pach, pach”, język, w którym komunikujemy się samymi głównymi myślami – bez marketingowych ozdobników czy urzędowych rozwlekłości. To język, który szanuje odbiorcę i jego wolny czas. To język, który jest jak dobry rosół – czysty, klarowny, pozbawiony szumowin. Jak pisać jasno i zrozumiale?

Upraszczanie języka nie może odbywać się za wszelką cenę, nie jest równoznaczne ze skracaniem tekstu. Przed napisaniem komunikatu trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie: kto będzie go czytał? Tekst musi być logiczny i przede wszystkim dostosowany do potrzeb odbiorcy.

Spis treści

Skąd się bierze skomplikowana polszczyzna?

Formalny język polski to wypadkowa języków trzech zaborców. Piszemy służalczo, równocześnie boimy się utraty prestiżu własnego. Dla bezpieczeństwa „zwracamy się z uprzejmą prośbą” i „niniejszym informujemy”. Odbiorcy pozostawmy ocenę, czy nasz tekst jest uprzejmy, a w tekstach informacyjnych od razu przechodźmy do meritum.

Zawiła, patetyczna forma pisania zaczyna się już w szkolnych usprawiedliwieniach. Podobnie formułujemy listy motywacyjne, zaproszenia, reklamacje, pisma czy nawet wpisy w mediach społecznościowych. Nabywamy w drodze kupna-sprzedaży, a nie kupujemy. Używamy pompatycznego stylu poddańczego; piszemy jak chłop do jaśnie pana.

Jak pisać prosto?

Przede wszystkim należy dostosować przekaz do potrzeb swojego odbiorcy. Przemyśl, czy będą to eksperci, koledzy z pracy, a może ogół społeczeństwa? Przekaz do każdej z tych grup będzie inny.
Na samym początku napisz, czego oczekujesz od odbiorcy po przeczytaniu komunikatu, np. działania, odpowiedzi czy przyjęcia do wiadomości.
Usuń wszelkie informacje, które nie zainteresują odbiorcy. Docieraj do sedna jak najszybciej, a najważniejsze informacje umieść na samym początku.
Spraw, by tekst czytał się płynnie. Podziel treść na wątki i łącz je odpowiednimi spójnikami (dlatego, zatem, jednak, ponieważ).
Podziel tekst na akapity. Zatytułuj je nagłówkami. Upewnij się, że zdania w obrębie akapitu są ze sobą spójne i tworzą całość.
Staraj się pisać w stronie czynnej. Wyrażaj się krótko i konkretnie. Unikaj długich, złożonych zdań. Zdanie powinno składać się z maksymalnie 20 wyrazów.
Przedstawiaj wątek w sposób logiczny i uporządkowany. Unikaj dygresji.
Nie pisz o uczuciach (pragnę wyrazić, wyrażam nadzieję, najmocniej przepraszam).
Unikaj żargonu i trudnych wyrazów, zwłaszcza obcego pochodzenia. Rozwijaj skróty.
Dbaj o poprawność językową tekstów. Korzystaj ze słowników i rad ekspertów. Nie ufaj automatycznej korekcie. Prędzej zaufaj opinii kolegi, któremu dasz do przeczytania swój tekst.
Wizualizuj tekst prostą grafiką, tabelami, wykresami. Ważne treści wyróżniaj pogrubioną czcionką lub kolorem. Nie przesadzaj jednak z różnorodnością czcionek i barw.

12 przydatnych wskazówek

Jak najczęściej używaj czasowników. Ożywiają i dynamizują tekst. Staraj się, by czasowniki dokładnie nazywały czynności, które ma wykonać czytelnik.
Unikaj tzw. „rzeczowników zombie”. To ukryte czynności, które pozbawiają tekst życia; np. niezrobienie, niezapłacenie.
Pisz osobowo, nie ukrywaj podmiotów działań. Unikaj czasowników na -no, -to, się (np. ustalono, podjęto decyzję, uznaje się, że…) i słów typu można, trzeba, należy, warto.
Frazy z imiesłowem na -ący najlepiej zastępować zdaniem podrzędnym z który.
Unikaj negacji. Wyrazy typu: nie, żaden, nikt, nic, brak źle wpływają na wizerunek osoby bądź firmy.
Wpuszczaj światło między akapity. Nie używaj wcięć akapitowych. Zachowaj odstęp jednego wiersza pomiędzy akapitami.
Tematy akapitów sygnalizuj śródtytułami. Mogą mieć formę twierdzącą lub pytania (ze znakiem zapytania lub bez)
W zdaniu mieszczą się tylko trzy elementy wyliczenia. Od czterech elementów stosuj pionowe listy – z punktorami lub liczbami.
Często zwracaj się do czytelnika bezpośrednio (za pomocą zaimków i czasowników); np. Szanowna Pani, jeśli będzie Pani miała pytania, proszę, by napisała Pani do nas mejla.
Nie pisz o pisaniu (informuję, wobec powyższego, nadmieniam, wyjaśniam).
Unikaj patosu i podniosłego tonu. Efekt ten tworzą słowa-bufony: iż, dokonać, nadmienić, pragnąć, ufać, mniemać.
Nie odwołuj się do góry tekstu (powyższy, wyżej wymieniony).

Jak sprawdzić, czy tekst jest napisany mgliście czy prosto?

Możliwość taką dają aplikacje Jasnopis (https://jasnopis.pl/aplikacja) oraz Redaktor (https://redaktor.logios.dev). Warto się zapoznać z ich funkcjami, by tworzyć jeszcze bardziej zrozumiałe treści. Obie aplikacje są darmowe do pewnego pułapu znaków w tekście – Jasnopis do 1800, a Redaktor do 3000.

O co w tym wszystkim chodzi?

Tekst napisany prostym językiem ma krótkie zdania o naturalnym szyku, zwraca się bezpośrednio do odbiorcy i nie zawiera zbędnych słów. Prostota jest najwyższą formą wyrafinowania. „Nie wystarczy mówić do rzeczy, trzeba jeszcze mówić do ludzi” – głosi aforyzm Stanisława Jerzego Leca.

Przeczytaj także artykuły: